انواع نسل‌های هواپیماهای جنگنده

هواپیماهای جنگنده مجهز به موتور جت از لحاظ فن‌آوری و قابلیت و بر اساس روند تاریخی پیشرفت صنایع هوایی، به نسل‌هایی تقسیم می‌شوند. ایده این تقسیم‌بندی را تاریخ‌نگار هوانوردی به نام ریچارد هالیون در سال ۱۹۹۰ میلادی مطرح کرد و جنگنده‌های جت را تا زمان خودش به شش نسل تقسیم کرد؛ اما تدریجاً مراجع دیگر هوانوردی معیارهای دیگری را در نظر گرفتند و مثلاً بعضی خود نسل چهارم را به نسل +۴ و ++۴ یا ۴.۵ تقسیم کردند. بنابراین، نسل‌بندی جنگنده‌ها بنا به معیار منبع مورد رجوع، متفاوت است. با توجه به این توضیحات، نسل‌های مختلف جنگنده‌ها را به شرح زیر است:

  • نسل اول. (دهه ۱۹۴۰)

در اواخر دهه ۱۹۴۰ میلادی و با نصب موتورهای جت به‌جای پیشرانه‌های مرسوم پیستونی در آن زمان، نسل اول جنگنده‌ها به وجود آمد. مشخصات عمومی این رده عبارتند از: موتور جت، بال مستقیم و بدون پسگرایی (البته با استثناهایی)، فاقد تجهیزات اویونیکی یا با تجهیزات اویونیکی ضعیف، سرعت پرواز زیرصوتی و … جنگنده‌های مسراشمیت ۲۶۲ آلمانی، لاکهید اف.-۸۰ امریکایی و میگ-۱۵ روسی از نمونه‌های شاخص این نسل محسوب می‌شوند. اگرچه بعضی از این هواپیماها بال پسگرا داشتند، ولی این ویژگی عمدتاً برای تامین توازن هواپیما در حین پرواز بوده و نه انتفاع از نتایج آیرودینامیکی حاصل از پسگرایی بال.

Me_262

جنگنده نسل اولی مسراشمیت 262 آلمانی

  • نسل دوم. (دهه ۱۹۵۰)

بنا به تجربیات به دست آمده از جنگ کره (۱۹۵۰-۱۹۵۳) نیاز به تجدیدنظر در سامانه‌های تسلیحاتی و افزایش سرعت پرواز تا بالاتر از سرعت صوت احساس شد. بنابراین در طول دهه ۱۹۵۰ با کمک موتورهای مجهز به پس‌سوز، سرعت جنگنده‌ها به سرعت ماخ ۲ نزدیک شد و همچنین سامانه‌های راداری و موشک‌های هدایت‌شونده مادون قرمز به امکانات جنگنده‌ها افزوده شد. جنگنده‌های اف.-۱۰۴ امریکایی و میگ-۲۱ روسی نمونه‌های این نسل بودند.

MiG-21

جنگنده نسل دومی میگ-۲۱ روسی

  • نسل سوم. (دهه ۱۹۶۰)

در ذهه ۱۹۶۰ تدریجاً سامانه‌های راداری پیشرفته‌تر شد و موشک‌های پیشرفته‌تر هدایت‌راداری و حرارت‌یاب و بمب‌های هدایت لیزری هم به تسلیحات جنگنده‌ها افزوده شدند. این هواپیماها هم به موتورهای پس‌سوزدار مجهز بودند و با دو برابر سرعت صوت پرواز می‌کردند. نمونه‌های این نسل، جنگنده‌های اف.-۴ امریکایی و میگ-۲۳ روسی بودند.

F-4 Phantom II

جنگنده نسل سومی اف.-۴ امریکایی 

  • نسل چهارم. (دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰)

مشخصه نسل چهارم جنگنده‌ها، افزوده شدن سامانه‌های کنترلی پرواز-با-سیم و سیستم‌‌های اویونیک پیشرفته‌تر (نظیر نمایشگرهای چندمنظوره و نمایشگر سربالا در کابین خلبان)، بهره‌مندی از سازه‌های مواد مرکب (و نتیجتاً بدنه‌ای سبک‌تر) و قابلیت مانورپذیری زیاد بود که در دهه‌های ۱۹۷۰ و ۱۹۸۰ گسترش یافت. نمونه‌های این نسل، جنگنده‌های اف.-۱۴ امریکایی، سوخو-۲۷ روسی و میراژ ۲۰۰۰ فرانسوی هستند.

Sukhoi_Su-27SKM

جنگنده نسل چهارمی سوخو-۲۷ روسی

  • نسل چهار و نیم. (دهه ۱۹۹۰)

با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی (سابق) در ابتدای دهه ۱۹۹۰ و پایان جنگ سرد، بازار جنگنده‌ها به سردی گرایید و سازنده‌های هواپیماها هم به‌جای دنبال کردن طرح‌های اساساً جدید، به نوسازی و ارتقاء جنگنده‌های نسل قبلی (چهارم) رو آوردند. به این ترتیب، با ارتقاء سیستم‌های ارتباطی و راداری و همچنین کاهش سطح مقطع راداری (برای کاهش امکان ردیابی شدن)، نسل جدیدی از جنگنده‌ها عرضه شدند. در بین طرح‌های ازتقاء جنگنده‌های نسل قبلی، تعداد معدودی هم طرح‌های جدید عرضه شد. نمونه‌های این نسل جنگنده‌های میگ-۳۵ روسی و اف.-۱۸ ئی./اف. سوپر هورنت امریکایی بودند.

وپرهورنت

جنگنده نسل چهار و نیمی سوپر هورنت امریکایی

  • نسل پنجم. (دهه ۲۰۰۰ و دهه ۲۰۱۰)

با پیشرفت سیستم‌های دیجیتالی/اویونیکی، بهبود طراحی آیرودینامیکی و استفاده از قابلیت تغییر جهت بردار رانش موتور، جنگنده‌های بسیار چالاکی با قابلیت کشف‌شوندگی کم به‌وجود آمدند که به نسل پنجم تعلق دارند. نمونه‌های این نسل، جنگنده‌های اف.-۲۲ امریکایی و سوخو-۵۷ روسی. هستند.

F-22

جنگنده نسل پنجمی اف.-۲۲ امریکایی

  • نسل ششم.

این نسل هنوز عرضه نشده و امریکایی‌ها طرح‌هایی را برای مقابله با جنگنده‌های نسل پنجمی چینی و روسی در دستور کار خود دارند. مشخصات این نسل هنوز نهایی نشده است.