بی‌شک نکات مهم فراوانی باید در خرید هواپیما مد نظر قرار گیرد که بسیار بیشتر از حد قابل طرح در یک مقاله کوتاه و حتی فراتر از حد معلومات نگارنده است؛ با این حال در ادامه فقط به چند موضوع مهم اشاره می‌شود:
- معمولاً برای خرید هر کالا به فروشنده باسابقه‌تر و خوش‌نام‌تر مراجعه می کنیم و جنسی را انتخاب می‌کنیم که فروش بیشتری داشته باشد. این موضوع بدیهی، در عالم هواپیمایی هم کمابیش صادق است.
- در حالت ایده آل، ناوگان یک خط هوایی باید به هواپیماهایی یکدست مجهز باشد. به عنوان نمونه، یک خط هوایی با پوشش داخلی و خارجی باید برای هر یک از سه مسیر پروازی نزدیک برد، میان برد و دوربرد، ترجیحاً از هواپیماهای یکدست مناسب آن مسیر استفاده کند. منظور از اصطلاح «هواپیماهای یکدست» در اینجا، هواپیماهایی است از یک مدل تولیدی و با شماره سریال های تولید نزدیک به هم. مسلماً در بین یک خانواده از هواپیماها، مثلاً ایرباس ۳۱۰، آنها که مدل یکسانی دارند، مثل ایرباس ۳۱۰-۲۰۰، از نظر سازه‌ای و سیستم‌ها به هم شبیه ترند. ولی در بین همین مدل از هواپیماها هم ممکن است در حین تولید تغییراتی ولو جزیی به وجود آید. به همین دلیل، حتی در یک مدل خاص هم هواپیماهایی که شماره سریال تولیدشان نزدیک‌تر است، شباهت واقعی بیشتری به هم دارند. متاسفانه ناوگانهای خطوط هوایی کشورمان از نظر یکدست بودن، در وضعیت بغرنجی قرار دارد و همین موضوع، در بهره وری و کارآیی سازمانهای مربوطه تاثیری شدیداً نامطلوب بر جا می گذارد. یکدست بودن هواپیماهای ناوگان مزایای فراوانی دارد که اجمالاً عبارتند از:
-
- موضوع قطعات یدکی. برای پشتیبانی تعمیرات هر هواپیما، انبارداری قطعات پراستفاده مورد نیاز است. هر چه تنوع هواپیماهای ناوگان بیشتر باشد، نیازهای انبارداری آن ناوگان هم بیشتر می شود.
- موضوع آموزش پرسنل. طبیعتاً در صورت تنوع هواپیماهای ناوگان، آموزش پرسنل مختلفی که امور فنی و عملیاتی را عهده دارند دشوارتر می شود و سازمان آموزشی مفصلتری مورد نیاز خواهد بود.
- موضوع کسب تجربه. پرسنلی که فقط با یک مدل بخصوصی از هواپیماها درگیر هستند بسیار سریع‌تر می‌توانند تجربه و مهارت‌های لازم را کسب کنند.
- موضوع تمرکز. گاهی تنوع هواپیماهای ناوگان باعث می‌شود که پرسنل تعمیراتی یا عملیاتی در تمرکز برای انجام امور محوله دچار مشکل شوند.
- یکی از موضوعات مهمی که معمولاً در قراردادهای خرید هواپیما لحاظ می شود، موضوع تامین آموزش پرسنل متخصص است. با در نظر گرفتن مدت طولانی مورد نیاز برای برگزاری آموزش‌های مورد نیاز، نظیر هماهنگی با مرکز آموزشی و انجام هماهنگی های لازمه و احتمالاً ملاحظات اخذ ویزا، آموزش متخصصان مدت‌ها پیش از ورود هواپیمای جدید به ناوگان آغاز می‌شود. اگرچه گاهی اوقات با موضوع آموزش پرسنل متخصص به عنوان یک اولویت نه چندان مهم برخورد می شود، بدیهی است که چگونگی تامین آموزش‌ها مستقیماً در کارآیی پرسنل مربوطه موثر خواهد بود.
- در خصوص خرید هواپیماهای دست دوم نکاتی قابل ذکر است. صرف دست دوم بودن یا قدیمی بودن هواپیما مشخصاً دلیلی بر ایمن نبودن آن نیست؛ ولی این مسایل به طور غیرمستقیم می تواند بر ایمنی تاثیر گذارد. هواپیمای فرسوده به تعمیرات بیشتری نیاز دارد و انجام تعمیرات بیشتر، به منزلۀ نیاز بیشتر به قطعات است و کمبود قطعات هم می تواند باعث صرف نظر کردن از انجام بعضی تعمیراتی شود که عجالتاً از اولویت پایین تری برخوردارند؛ اما نهایتاً ایمنی کاهش خواهد یافت. مشکل هواپیماهای دست دوم موقعی بغرنج‌تر می شود که دارندۀ قبلی هواپیما به نحو حرفه ای از آن کار کشیده باشد؛ یعنی با برنامه ریزی حساب شده به نحوی از هواپیما کار کشیده باشد که ضمن کمترین فعالیت تعمیراتی، نسبت اوقات پروازی به عمر تقویمی‌اش زیاد باشد. به این ترتیب، هواپیما به نسبت عمر تقویمی‌اش فعالیت زیادتری داشته و طبعاً سود بیشتری را عاید صاحبش کرده است. در چنین صورتی هواپیما ذاتاً فرسوده تر از چیزی است که باید باشد. البته باید توجه داشت که با انجام تعمیرات اساسی، فعالیت پروازی یک هواپیما تا مدت زمان مشخص دیگری تمدید می‌شود، ولی باید در نظر داشت که افزایش عمر هواپیما و فرسودگی سازه و سیستم‌های آن، تدریجاً هزینه‌های تعمیراتی را افزایش می دهد؛ تا حدی که شاید گاهی هزینۀ تعمیر اساسی بعدی هواپیما در حد خرید یک هواپیمای جدید باشد.
- در خرید هواپیما از روسیه باید نکاتی را در نظر گرفت. اولاً خود شرکت‌های مسافربری روسی، عمدتاً از هواپیماهای غربی استفاده می‌کنند و سوابق بعد از فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی (سابق) به‌روشنی نشان می‌دهد که سازندگان روسی در این بازار حرفی برای گفتن نداشته‌اند. همچنین، سازندگان روسی هواپیماهای مسافربری به دلیل شرایط خاص فرهنگی بجامانده از اتحاد جماهیر شوروی سابق، مبادلات فنی چندانی با کشورهای دیگر ندارند و بسیار بسته عمل می‌کنند. بنابراین وابستگی به سازندگان روسی در صورت خرید هواپیما از آنها به نحوی است که در صورت بروز هر مشکلی و یا اعمال هرگونه محدودیتی در زمینه تامین قطعات مورد نیاز، مشکلات جدی به وجود خواهد آمد. با در نظر گرفتن سوابقی که از روسها در طول تاریخ سراغ داریم، نظیر موضوع نیروگاه هسته ای بوشهر، باید در مراودات خود با آنها از وابستگی جدی علمی یا فنی پرهیز کنیم.